Witamina A – jaka jest jej rola w organizmie?

Witamina A to tak naprawdę cała grupa substancji chemicznych, które są nazywane retinoidami. Zalicza się do niej również prowitaminę A, retinol, B-karoten i akseroftol. Razem z witaminami D, E i K należy do kategorii substancji rozpuszczalnych w tłuszczach. Jest magazynowana w tkance tłuszczowej, co obniża ryzyko wystąpienia jej niedoboru.

Witamina A wykazuje wiele właściwości, które mają duże znaczenie dla prawidłowego funkcjonowania organizmu. Na liście jej zalet należy wymienić:

• pozytywny wpływ na wzrok, a w szczególności ochronę przed kurzą ślepotą oraz zapewnienie optymalnego odbierania bodźców wzrokowych przez siatkówkę oka,

• zwiększenie odporności poprzez wspieranie działania układu immunologicznego,

• wsparcie działania układu sercowo-naczyniowego oraz procesów obniżających poziom złego cholesterolu i chroniących przed rozwojem zmian miażdżycowych,

• silne właściwości przeciwzapalne, które zapobiegają nadmiernej aktywności wolnych rodników a tym samym stresowi oksydacyjnemu,

• wsparcie prawidłowego wzrostu i rozwoju komórek szczególnie w okresie płodowym,

• zmniejszenie objawów alergii,

• wpływ na poprawę samopoczucia w trakcie radioterapii i chemioterapii,

• zwiększenie ochrony nabłonka układu oddechowego przed drobnoustrojami,

• wpływ na procesy regeneracji suchej skóry,

• poprawę stanu skóry, włosów i paznokci,

• pomoc w zapobieganiu zakażeniom oraz walce z bakteriami i wirusami.

Powodem stresu oksydacyjnego jest przede wszystkim niehigieniczny tryb życia, brak aktywności fizycznej oraz duża ekspozycja na zanieczyszczenia. Jego skutkiem jest m.in. przedwczesne starzenie organizmu, powstawanie zmarszczek, rozwój chorób nowotworowych oraz schorzeń układu sercowo-naczyniowego. Prawidłowa suplementacja witaminy A pomaga zwalczać wolne rodniki i w konsekwencji obniżać ryzyko wystąpienia stresu oksydacyjnego.

Witamina A – w jakich produktach występuje?

Bardzo dobrym źródłem witaminy A są warzywa i owoce koloru zielonego, żółtego i pomarańczowego. W tej grupie znajduje się przede wszystkim:

• marchewka,

• sałata,

• szpinak,

• pomidor,

• dynia,

• brzoskwinia,

• morele,

• pomarańcza.

Duże ilości prowitaminy A występują w owocach dzikiej róży, śliwkach i wiśniach. Wartościowym źródłem tego składnika są także słodkie ziemniaki, czerwona papryka i mąka kukurydziana.

Cenne źródła witaminy A to:

• ryby (śledź, makrela, tuńczyk),

• podroby,

• jaja.

Duża zawartość witaminy A występuje również w produktach mlecznych jak:

• masło,

• śmietana,

• tłusty ser.

Witamina A jest bardzo wrażliwa na działanie promieni słonecznych. Z tego względu masło i oleje najlepiej schować do lodówki. Niewłaściwe przechowywanie może doprowadzić do utraty nawet 70% zawartej w nich substancji odżywczej.

Produktem najczęściej stosowanym do suplementacji witaminy A jest tran pochodzenia rybiego.

Witamina A – jakie są objawy niedoboru?

U ludzi zamieszkujących kraje rozwinięte niedobór witaminy A może pojawić się w przypadku bardzo restrykcyjnych diet ubogich w składniki dostarczające energię. Taka sytuacja często dotyczy także chorujących na zaburzenia odżywiania. W grupie ryzyka znajdują się również osoby z mukowiscydozą (upośledzenie wchłaniania tłuszczu) oraz zmagające się z nieprawidłową pracą trzustki.

Najczęstsze objawy niedoboru witaminy A to:

• problemy ze wzrokiem, które objawiają się zaburzeniami widzenia, zmianami czynnościowymi w oku, występowaniem plamek Bitota, kurzą ślepotą (ślepota zmierzchowa) oraz trwałą ślepotą w przypadku przewlekłego niedoboru,

• degeneracja włókien nerwowych,

• problemy skórne jak suchość, nadmierne rogowacenie oraz łuszczenie się naskórka,

• spadek odporności i wzrost skłonności do zakażeń,

• suchość oraz nadwrażliwość śluzówek i spojówek,

• zahamowanie wzrostu kośćca oraz zębów u dzieci i młodzieży,

• wypadanie włosów i wzrost ich łamliwości.

Witamina A – co zrobić w przypadku jej niedoboru lub nadmiaru?

Stwierdzony niedobór witaminy A wymaga w pierwszej kolejności analizy dotychczasowej diety i uzupełnienia jej o produkty bogate w ten składnik. Jeśli pomimo tego w dalszym ciągu poziom jest niewystarczający, należy włączyć suplementację preparatami z witaminą A.

W przypadku nadmiaru pierwszym krokiem będzie odstawienie suplementów, a w dalszej kolejności ograniczenie produktów bogatych w ten składnik.

Dzienne zapotrzebowanie na witaminę A wynosi:

• 700 µg u dorosłych kobiet,

• 900 µg u mężczyzn,

• 400-900 µg u dzieci (w zależności od wieku).

Witamina A – jakie są objawy jej nadmiaru?

Najważniejsze objawy nadmiaru witaminy A to przede wszystkim:

• bóle mięśni i stawów o charakterze grypopodobnym,

• nieprawidłowe działanie centralnego układu nerwowego.

• obrzmienie powiek,

• utrata apetytu,

• nudności i wymioty,

• drażliwość i nadpobudliwość,

• bóle głowy,

• powiększenie i uszkodzenie wątroby,

• owrzodzenia i żółtawe zmiany na skórze,

• łysienie,

• krwotoki,

• wytrzeszcz oczu,

• zmniejszenie zawartości wapnia w kościach.

Niedobory witaminy A są niebezpieczne dla kobiet w ciąży. Hiperwitaminoza może doprowadzić do rozwoju wad wrodzonych u dziecka.

Jak wspomóc wchłanianie witaminy A?

Decydujący wpływ na ilość karotenoidów czy retinolu, jaka zostanie wchłonięta przez organizm, zależy od zawartości tłuszczów w pożywieniu. To one zwiększają efektywność wykorzystania witaminy A przez organizm. Dlatego do surówki z marchwi warto dodawać odrobinę oliwy z oliwek lub oleju rzepakowego a zupę z dyni wzbogacić odrobiną śmietanki.

Przekształcenie karotenoidów w witaminę A zachodzi w nabłonku jelitowym oraz wątrobie. Prawidłowy przebieg tego procesu zależy od obecności cynku. Minerał ten występuje w produktach zwierzęcych. Dlatego przede wszystkim osoby na diecie wegetariańskiej powinny zadbać o jego prawidłową suplementację.