Orzeszki ziemne (znane również jako orzeszki arachidowe lub fistaszki) nie są właściwie orzechami – należą do roślin strączkowych, pozyskuje się z jednorocznej rośliny z rodziny bobowatych Arachis hypogaea. Pochodzi ona z rejonów tropikalnych i subtropikalnych Ameryki Południowej. W Polsce też możliwe jest jej uprawianie w doniczkach, pod warunkiem, że ciepłe lato będzie trwało wystarczająco długo.
Orzeszki ziemne rosną pod ziemią (na głębokości ok. 5 cm) - stąd ich nazwa. Ich botaniczna przynależność do rodziny roślin strączkowych wyjaśnia, dlaczego mają najwięcej białka ze wszystkich orzechów, bo aż 25,8 g/100 g. To znacznie więcej niż inne rośliny strączkowe, np. fasola, ciecierzyca czy soczewica. W związku z tym fistaszki mogą stanowić źródło białka w diecie wegetariańskiej czy wegańskiej. Jednym z aminokwasów wchodzących w skład orzeszków ziemnych jest arginina, która odpowiada za przyrost masy mięśniowej. Z tego powodu arachidy są wykorzystywane także w kulturystyce.
Orzechy ziemne ekologiczne zawierają potas, magnez, wapń, fosfor, żelazo, cynk i miedź. Znajdziemy w nich mangan, selen i fitosterole. Bogate są także w witaminę E, kwas foliowy, błonnik pokarmowy i związki fenolowe. Orzechom tym można przypisać działanie antyoksydacyjne, szczególną uwagę zwracając na zawarte głównie w różowoczerwonej i cierpkiej w smaku skórce orzeszków polifenole (głównie resweratrol, kwercetyna, kaempferol, rutyna i kwas elagowy), tokoferole oraz flawonoidy, gdyż mają one zdolność neutralizowania wolnych rodników.
Spora zawartość witamin z grupy B wpływa korzystnie na układ nerwowy, łagodząc stres i ułatwiając zasypianie. Po orzeszki warto sięgać także w przypadku stanów depresyjnych i chorób psychicznych. Mają działanie uspokajające, obniżają poziom cukru we krwi i usprawniają trawienie.
Orzechy ziemne to świetna opcja także dla diabetyków. W orzeszkach ziemnych znajduje się witamina B6. Orzechy te nie zawierają glutenu i mają niski indeks glikemiczny w granicach 15 IG.
Ekologiczne orzechy arachidowe są wysokokaloryczne, ale nie należy z nich rezygnować. Są świetnym wsparciem nawet w diecie odchudzającej. Pomagają one uzyskać smukłą sylwetkę i pozbyć się nadprogramowych kilogramów; zawierają sporo białka i błonnika, czyli składników świetnie zaspokajających głód na długi czas. Spożywanie BIO orzechów ziemnych zmniejsza ochotę na podjadanie między posiłkami i sięganie po puste kalorie nafaszerowane rafinowanym cukrem. Dają też zastrzyk energii i usprawniają przemianę materii.
Spożywanie orzechów ziemnych nie wiąże się ze wzrostemcholesterolu we krwi, gdyż pomimo dużej ilości tłuszczu nie zawierają one cholesterolu. Jest wręcz przeciwnie – ich spożycie łączy się z obniżeniem cholesterolu, szczególnie w przypadku osób z podniesionym stężeniem tej substancji w surowicy. Oczywiście bardzo ważne jest to, aby orzechy te były nieprzetworzone. W przypadku osób z podwyższonym poziomem cholesterolu obserwuje się redukcję poziomu tzw. złego cholesterolu LDL. Niestety nie dotyczy to przetworzonych orzechów.
Wartości odżywcze orzechów ziemnych w 100 gramach:
Energia: 2600 kj / 620 kcal Tłuszcz: 47 g, - w tym kwasy tłuszczowe nasycone: 0 g Węglowodany: 25 g, - w tym cukry: 0 g Białko: 22 g Sól: 0 g
Orzeszki ziemne dla kogo?
Orzechy są polecane zarówno kobietom ciężarnym, jak i matkom karmiącym. Są one skarbnicą witamin i minerałów oraz białka, zawierają wspomniany wyżej cynk, magnez, żelazo i kwas foliowy, które są niezbędnymi elementami odżywiania w ciąży. W drugim i trzecim trymestrze rośnie także zapotrzebowanie na energię, a orzechy są świetną formą zdrowej przekąski, która stanowi zastrzyk energii. Badania wskazują, że ekologiczne orzeszki ziemne spożywane przez kobiety ciężarne przyczyniają się do zwiększenia ilości produkowanego przez ich gruczoły mleczne pokarmu.
Orzeszki ziemne ekologiczne mają najwięcej niacyny (witaminy B3 lub witaminy PP) ze wszystkich orzechów - 12 mg/100 g. Witamina B3 przede wszystkim wspomaga układ nerwowy - koi nerwy, łagodzi stres, ułatwia zasypianie itp. W lecznictwie jest nawet podawana chorym na depresję i choroby psychiczne. Przy chronicznym zmęczeniu i osłabieniu, gdy nie radzimy sobie ze stresem, bądź cierpimy na bezsenność lub z powodu migrenowych bólów głowy, sięgajmy po fistaszki.
Zawarta w orzeszkach ziemnych niacyna przyczynia się także do obniżenia stężenia "złego" cholesterolu LDL i wspomaga produkcję "dobrego" cholesterolu HDL. Poza tym fistaszki stanowią bogate źródło potasu (aż 705 mg/100 g).
Zawarte w orzechach arachidowych witaminy z grupy B, magnez i NNKT wpływają na pamięć i koncentrację, łagodzą stres (np. ten związany z egzaminami). Są polecane osobom wykonującym intensywny wysiłek umysłowy, np. uczniom, studentom itp. Orzeszki ziemne ekologiczne powinny się znaleźć także w diecie seniora.
Orzeszki ziemne powinny się znaleźć także w diecie mężczyzn. Zawarta w nich wyżej wspomina arginina przyczynia się do poprawienia sprawności seksualnej poprzez rozszerzenie naczyń krwionośnych.
Kiedy nie spożywać orzechów ziemnych?
Orzechy ziemne są jednym z najpopularniejszych alergenów. Już po kilku minutach od spożycia alergenu mogą wystąpić objawy; bywa też, że organizm reaguje dopiero po kilku godzinach. U niektórych osób już naprawdę małe ilości fistaszków wystarczą do wystąpienia łagodnych objawów alergii w postaci pokrzywki, nieżytu nosa, biegunki, wymiotów i świądu. W przypadku osób zmagających się z astmą może dojść do zaostrzenia objawów i wystąpienia duszności oraz świszczącego oddechu; rzadkim objawem jest pojawienie się owrzodzeń w jamie ustnej.
Objawy alergii na fistaszki mogą się nasilić w przypadku zwiększonego spożycia alkoholu i zażywania preparatów zawierających kwas acetylosalicylowy typu aspiryna. Do ciężkich objawów zalicza się trudności w oddychaniu na skutek obrzęku i skurczu dróg oddechowych oraz gwałtowny spadek ciśnienia krwi, szybkie tętno, zawroty głowy i zaburzenia czy też nawet utratę świadomości. W przypadku takich objawów należy niezwłocznie wezwać pogotowie. W przeciwnym razie może wystąpić wstrząs anafilaktyczny, który poprzedza uczucie palenia w ustach, pogorszenie samopoczucia i niepokój.
Orzechy arachidowe, mimo że w połowie składają się z tłuszczu i są dość kaloryczne, mogą skutecznie pomóc w zrzuceniu zbędnych kilogramów - oczywiście, jeśli będą spożywane w ograniczonych ilościach i co jakiś czas. Wszystko za sprawą nienasyconych kwasów tłuszczowych, które regulują metabolizm i zapobiegają gromadzeniu się zbędnej tkanki tłuszczowej. Poza tym fistaszki zawierają błonnik (8 g/100 g), który szybko i na długo wypełnia żołądek, dając uczucie sytości. Podnoszą również poziom serotoniny w organizmie, która zarówno zmniejsza apetyt, jak i znacząco poprawia nastrój.
Chociaż orzechy arachidowe mają sporo błonnika, jedzenie ich w dużej ilości może powodować zaparcia, z uwagi na wysoką zawartość tłuszczu. Dlatego należy spożywać je z umiarem. Dietetycy zalecają jedzenie najwyżej garści orzechów kilka razy w tygodniu zamiast innych produktów (a nie jako dodatkową przekąskę) albo w potrawach (płatki śniadaniowe, sałatka).
Na co zwrócić uwagę przy zakupie orzeszków ziemnych:
Data ważności - przeterminowane orzechy, ze względu na dużą zawartość tłuszczu, mogą mieć zjełczały smak. Najlepiej kupować orzeszki ziemne w mniejszych opakowaniach, ponieważ kupując ilości na wagę trudno sprawdzić termin przydatności do spożycia. Z orzechów sprzedawanych na wagę szybko utleniają się cenne nienasycone kwasy tłuszczowe.
Postać orzeszków - lepiej kupować fistaszki naturalne, w łupinach (oczywiście niejadalnych), a unikać orzeszków ziemnych prażonych i solonych. Ponadto orzeszki w łupinach nie są pozbawione skórki, a to właśnie w niej znajduje się najwięcej przeciwutleniaczy, które chronią przed inwazją wolnych rodników i mogą zmniejszyć ryzyko rozwoju raka.
Orzeszki ziemne w kuchni
Orzechy ziemne ekologiczne idealnie sprawdzają się jako samodzielna przekąska, ale to nie ich jedyne zastosowanie. Można je zmielić, posiekać, po czym dodać do najróżniejszych potraw. Z fistaszków wychodzi znakomite masło orzechowe, które ma szerokie zastosowanie.
Ekologiczne orzechy arachidowe wspaniale pasować będą do dań mięsnych, rybnych oraz do dań z makaronem i ryżem. Sprawdzają się zarówno do dań wytrawnych, jak i na słodko; są dodawane do czekolad, ciast, ciasteczek i lodów. Fistaszki mogą być wykorzystane do zagęszczenia sosów. Często podawane są z omletami, owsianką, grzankami, warzywami czy nawet z dżemem.
Jak samodzielnie uprażyć orzeszki ziemne?
Wystarczy wsypać je na suchą patelnię, podgrzać do średniej/niskiej temperatury i prażyć przez kwadrans, często mieszając. Orzechy będą gotowe, gdy zaczną wydzielać mocny zapach, a ich łupinki zaczną pękać.