15 pytań i odpowiedzi na temat prozdrowotnej żywności funkcjonalnej

Żywność funkcjonalna cieszy się coraz większą popularnością wśród osób preferujących zdrowy styl życia. Czy to tylko chwilowa moda, czy może trwały trend? Warto nieco bliżej poznać jej specyfikę. Dlatego przygotowaliśmy dla Ciebie odpowiedzi na najczęściej zadawane pytania dotyczące żywności funkcjonalnej.

Spis treści:

• 1. Czym jest żywność funkcjonalna?

• 2. Jakie składniki odżywcze są kluczowe w żywności projektowanej?

• 3. Jakie są przykłady żywności funkcjonalnej?

• 4. Jak rozpoznać dobrej jakości żywność projektowaną?

• 5. Jakie są różnice między żywnością funkcjonalną a suplementami diety?

• 6. Jak wprowadzić wzbogaconą żywność funkcjonalną do codziennej diety?

• 7. Jak przygotować posiłki z żywności terapeutycznej?

• 8. Czy żywność funkcjonalna jest odpowiednia dla każdego?

• 9. Jak żywność leczniczo-medyczna wpływa na zdrowie?

• 10. Czy żywność projektowana może wspomóc walkę z konkretnymi chorobami?

• 11. Czy żywność funkcjonalna może być elementem diety odchudzającej?

• 12. Czy żywność prozdrowotna może poprawić kondycję psychiczną?

• 13. Czy badania naukowe potwierdzają skuteczność żywności projektowanej?

• 14. Czy spożywanie żywności funkcjonalnej może zaszkodzić?

• 15. Jakie są najnowsze trendy i perspektywy rozwoju żywności funkcjonalnej?

1. Czym jest żywność funkcjonalna?

Definicja żywności funkcjonalnej została opracowana przez organizację FUFOSE, czyli Functional Food Science in Europe. Wskazuje ona, że „żywność może być uznana za funkcjonalną, jeśli udowodniono jej korzystny wpływ na jedną lub kilka funkcji organizmu ponad efekt odżywczy, a jej działanie prozdrowotne jest udokumentowane badaniami naukowymi”.

Zadaniem żywności prozdrowotnej jest poprawa stanu zdrowia i samopoczucia oraz zmniejszenie ryzyka wystąpienia chorób. Jednocześnie powinna ona przypominać klasyczne pożywienie, a więc wykazywać korzystne działanie w ilościach normalnie spożywanych z dietą. Żywność terapeutyczna nie może występować pod postacią tabletek, proszku, saszetek itp.

Żywność funkcjonalna do produkty, które:

• posiadają składniki o znanych właściwościach fizjologicznych,

• wykazują działanie profilaktyczne,

• nie mają właściwości leczniczych.

Żywność projektowana musi:

• pozostawać żywnością konwencjonalną i składnikiem normalnej diety,

• zawierać zwiększone stężenie składnika aktywnego, który nie znajduje się w danym środku spożywczym albo ma go w niewielkiej ilości,

• posiadać naukowo udowodniony wpływ na stan zdrowotny ponad efekt żywieniowy,

• posiadać stosowne oświadczenia żywieniowe i zdrowotne bazujące na badaniach naukowych.

2. Jakie składniki odżywcze są kluczowe w żywności projektowanej?

Żywność funkcjonalna obejmuje następujące grupy środków spożywczych:

• żywność naturalna,

• żywność, z której w sposób technologiczny lub biotechnologiczny usunięto bądź dodano jeden do kilku komponentów,

• żywność naturalna, w której zmodyfikowano jeden lub kilka komponentów,

• żywność, w której zmieniono bioprzyswajalność jednego lub kilku komponentów.

Żywność leczniczo-medyczna może być urozmaicona następującymi składnikami:

• wielonienasycone kwasy tłuszczowe z rodziny omega-3,

• witaminy,

• mikroelementy,

• oligosacharydy (prebiotyki),

• błonnik pokarmowy,

• probiotyki,

• cholina i lecytyna,

• substancje fitochemiczne.

Ze względu na skład wyróżniamy następujące rodzaje żywności funkcjonalnej:

• żywność wzbogacona,

• żywność bogatobłonnikowa,

• żywność ubogoenergetyczna,

• żywność niskosodowa,

• żywność niskocholesterolowa,

• żywność probiotyczna.

Poszczególne produkty mogą należeć jednocześnie do kilku wymienionych grup.

3. Jakie są przykłady żywności funkcjonalnej?

Na liście żywności prozdrowotnej można umieścić następujące produkty:

• soja,

• pełnoziarniste produkty zbożowe,

• fermentowane produkty mleczne jak jogurt, kefir czy zsiadłe mleko,

• nabiał,

• oleje roślinne,

• tłuste ryby,

• orzechy włoskie,

• nasiona lnu,

• otręby,

• suszone śliwki,

• margaryna,

• pieczywo,

• czekolada,

• kawa,

• zielona herbata,

• jagody,

• morele,

• wiśnie,

• czarny bez,

• wiśnia,

• czarna porzeczka,

• czerwona porzeczka,

• jeżyna,

• pomarańcza,

• grejpfrut,

• cytryna,

• limonka,

• jabłko,

• tymianek,

• pietruszka,

• cebula,

• brokuł,

• czerwona kapusta.

Żywność projektowana obejmuje długą listę produktów. Wiele z nich z pewnością spożywasz na co dzień.

4. Jak rozpoznać dobrej jakości żywność projektowaną?

Niestety nadal brakuje przepisów prawnych, które określają nadzór nad produkcją i obrotem żywnością funkcjonalną. Dlatego podczas wyboru produktów funkcjonalnych powinieneś zwracać uwagę na następujące kwestie:

• etykieta ze składem oraz informacjami odżywczymi,

• zawartość naturalnych składników bez sztucznych dodatków i konserwantów,

• oznaczenie oficjalnymi certyfikatami ekologicznymi,

• informacja o przeprowadzonych badaniach.

Warto także zapoznać się z opiniami ekspertów o konkretnych produktach i ich składzie. W osobnym artykule wyjaśniamy, jak poprawnie czytać etykiety produktów. Zachowaj także ostrożność w odbiorze przekazów reklamowych. Wielu producentów w dalszym ciągu stosuje chwyty marketingowe, które wprowadzają konsumentów w błąd. Sprawdź, czym jest greenwashing.

5. Jakie są różnice między żywnością funkcjonalną a suplementami diety?

Żywność projektowana ma cechy i funkcje odmienne od suplementów diety. Oto najważniejsze różnice między tymi grupami produktów:

• Forma i pochodzenie

Żywność funkcjonalna to produkty będące naturalnymi elementami diety, które są urozmaicone dodatkowymi składnikami jak błonnik pokarmowy, probiotyki czy antyoksydanty. Suplementy diety nie muszą mieć pochodzenia naturalnego. Ich celem jest uzupełnienie diety o konkretne składniki jak minerały, witaminy, kwasy tłuszczowe omega-3 czy aminokwasy. Suplementy diety mogą występować w formie tabletek, kapsułek, proszku lub płynu.

• Przeznaczenie i działanie

Głównym zadaniem żywności terapeutycznej jest zapewnienie podstawowego odżywienia oraz dostarczenie składników mających pozytywny wpływ na zdrowie lub funkcjonowanie organizmu. Suplementy diety są bardziej skoncentrowane. To preparaty wyspecjalizowane w dostarczaniu konkretnych składników odżywczych, których może zabraknąć w codziennej diecie. Zadaniem suplementów diety jest uzupełnienie niedoborów i wspieranie określonych funkcji organizmu.

• Zastosowanie

Żywność funkcjonalna jest najczęściej elementem codziennej diety i stanowi naturalne źródło składników odżywczych. Suplementy diety są stosowane jako uzupełnienie diety o konkretne składniki. Preparaty te są często używane z zalecenia lekarza, dietetyka lub specjalisty od zdrowego odżywiania.

• Regulacje prawne

Żywność leczniczo-medyczna podlega regulacjom prawnym dotyczącym żywności. Suplementy diety objęte są innymi przepisami.

Przeczytaj na naszym blogu, czy warto stosować suplementy diety.

6. Jak wprowadzić wzbogaconą żywność funkcjonalną do codziennej diety?

Wprowadzenie żywności funkcjonalnej do codziennej diety nie musi być trudnym zadaniem. Poniżej znajdziesz kilka prostych sposobów:

• Dodawaj do codziennych posiłków produkty należące do żywności prozdrowotnej jak probiotyki, błonnik pokarmowy czy wapń.

• Wybieraj napoje probiotyczne, soki bogate w antyoksydanty oraz napoje o dużej zawartości składników odżywczych.

• Kupuj produkty spożywcze, które są wzbogacone w składniki korzystne dla zdrowia (chleb pełnoziarnisty z dodatkiem błonnika, jogurty z probiotykami).

• Postaw na zdrowe przekąski jak orzechy czy suszone owoce, które zaspokajają głód, a jednocześnie dostarczają wartości odżywczych.

• Zamień niektóre składniki w diecie. Na przykład zwykły makaron na produkt pełnoziarnisty.

Podczas wprowadzania żywności funkcjonalnej zachowaj regularność. Dzięki temu zmaksymalizujesz korzyści.

7. Jak przygotować posiłki z żywności terapeutycznej?

Wybierając sposób przygotowania posiłków, postaw na metody pozwalające zachować pełnię cennych składników odżywczych. Do najbardziej polecanych zaliczamy:

• gotowanie na parze,

• gotowanie na wodzie,

• pieczenie.

Żywnością funkcjonalną urozmaicisz wiele potraw jak zupy, sałatki czy smoothie. Możesz jej także użyć jako dodatek do dań głównych. Żywność projektowana pozwala na komponowanie kreatywnych połączeń jak orzechy włoskie w sałatkach owocowych czy owoc granatu w daniu z kurczakiem.

8. Czy żywność funkcjonalna jest odpowiednia dla każdego?

Żywność funkcjonalna w przypadku wielu osób ma pozytywne oddziaływanie na cały organizm. W każdym wypadku należy dostosować ją do indywidualnych potrzeb żywieniowych, stanu zdrowia oraz preferencji. Może się okazać, że już w codziennej diecie zaspokajasz zapotrzebowanie organizmu na wybrane składniki. W efekcie nie musisz koniecznie sięgać po żywność terapeutyczną. Osoby z konkretnymi schorzeniami lub alergią mogą potrzebować ściśle określonej diety, która wyklucza produkty z kategorii żywności funkcjonalnej. Wreszcie warto wziąć pod uwagę preferencje żywieniowe. Nie wszystkie produkty mogą być dla Ciebie smaczne. Dużą ostrożność powinny także zachować kobiety w ciąży i karmiące oraz dzieci. Wprowadzenie konkretnych elementów żywności projektowanej warto w takich sytuacjach skonsultować z lekarzem.

9. Jak żywność leczniczo-medyczna wpływa na zdrowie?

Żywność funkcjonalna ma pozytywny wpływ na zdrowie człowieka. Jej oddziaływanie zależy od składnika, jaki zostanie dostarczony do organizmu. Poniżej znajdziesz przykłady poszczególnych składników żywności prozdrowotnej oraz ich wpływu na organizm człowieka:

• błonnik pokarmowy – pomaga zapobiegać zaparciom, obniżać stężenie cholesterolu we krwi, a także przeciwdziałać otyłości i rozwojowi raka jelita grubego,

• probiotyki – mają pozytywny wpływ na układ odpornościowy, pomagają zapobiegać zaparciom i korzystnie oddziałują na funkcjonowanie mikrobioty,

• prebiotyki – pomagają zapobiegać zaparciom i wspierają rozwój mikrobioty,

• poliole (zamienniki cukru) – pomagają zmniejszyć stężenie glukozy we krwi,

• wielonienasycone kwasy tłuszczowe – stanowią element profilaktyki schorzeń układu krążenia i nowotworów, a także wspierają pracę mózgu,

• aminokwasy, białka i peptydy – regulują tempo przemian metabolicznych, a także poprawiają wchłanianie innych składników i pomagają utrzymać prawidłową budowę tkanek,

• witaminy – pomagają w usuwaniu wolnych rodników i wspierają działanie układu odpornościowego,

• cholina i lecytyna – wspierają pracę układu nerwowego,

• mikroskładniki - stymulują działanie układu odpornościowego oraz pomagają utrzymać prawidłową mineralizację kości.

10. Czy żywność projektowana może wspomóc walkę z konkretnymi chorobami?

Wprowadzenie do diety żywności terapeutycznej może być elementem wsparcia profilaktyki wielu chorób. Oto przykłady:

• błonnik pokarmowy pomaga zapobiegać otyłości, chorobom układu pokarmowego oraz rakowi jelita grubego,

• wielonienasycone kwasy tłuszczowe pomagają zapobiegać chorobom układu krążenia i nowotworom,

• antyoksydanty zmniejszają ryzyko wystąpienia chorób serca i niektórych nowotworów.

Żywność funkcjonalna sama w sobie nie ma właściwości leczniczych. Jest raczej elementem zdrowej diety wspomagającej organizm, a nie substytutem dla terapii medycznych.

11. Czy żywność funkcjonalna może być elementem diety odchudzającej?

Żywność leczniczo-medyczna może wspierać proces odchudzania. Niektóre jej składniki stymulują utratę nadmiarowych kilogramów:

• produkty bogate w błonnik – zwiększają uczucie sytości i pomagają kontrolować apetyt oraz ograniczyć spożycie kalorii,

• warzywa i orzechy – mogą stanowić formę sycącej przekąski i zastąpić niezdrowe produkty jak chipsy czy słodycze,

• składniki termogeniczne (zielona herbata, ostrokrzew paragwajski) – wspomagają przemianę materii oraz termogenezę.

Sama żywność funkcjonalna nie jest wystarczającym środkiem odchudzającym. Kluczowe czynniki to zbilansowana dieta, zdrowe nawyki żywieniowe oraz aktywność fizyczna.

12. Czy żywność prozdrowotna może poprawić kondycję psychiczną?

Żywność funkcjonalna może wspierać kondycję psychiczną i poprawiać ogólne samopoczucie. Pozytywny wpływ mają przede wszystkim:

• kwasy tłuszczowe omega-3, które wspierają poprawę nastroju oraz funkcje mózgu,

• antyoksydanty, które pomagają redukować stres oksydacyjny, co przekłada się na lepsze samopoczucie,

• probiotyki, które mają wpływ na równowagę mikroflory jelitowej, co może być powiązane z poprawą nastroju i funkcji mózgu,

• błonnik, który ma pozytywny wpływ na jelita i tym samym ogólne samopoczucie oraz funkcjonowanie mózgu,

• witaminy i minerały jak witamina D, B oraz magnez odgrywają ważną rolę w funkcjonowaniu mózgu.

Wpływ żywności projektowanej ma bardzo indywidualny charakter. Pamiętaj, że jest to tylko jeden z wielu czynników oddziałujących na kondycję psychiczną.

13. Czy badania naukowe potwierdzają skuteczność żywności projektowanej?

Istnieje wiele badań potwierdzających skuteczność żywności funkcjonalnej. Odnoszą się one jednak do poszczególnych jej elementów. Badania zazwyczaj koncentrują się na różnych składnikach oraz ich wpływie na zdrowie. Wyniki mogą być zróżnicowane w zależności od konkretnego składnika odżywczego. W efekcie niektóre analizy wykazują właściwości prozdrowotne, a inne sugerują jedynie minimalny wpływ.

Istnieje na przykład wiele badań dotyczących składników antyoksydacyjnych występujących w owocach i warzywach, które potwierdzają ich rolę w zwalczaniu stresu oksydacyjnego oraz profilaktyce chorób serca. Badania prowadzone nad probiotykami wykazują ich pozytywny wpływ na zdrowie jelit i układu odpornościowego.

14. Czy spożywanie żywności funkcjonalnej może zaszkodzić?

Spożywanie praktycznie każdego produktu spożywczego wiąże się z określonym ryzykiem. Tak też jest w przypadku żywności prozdrowotnej. Dlatego przed włączeniem jej do diety należy wziąć pod uwagę następujące aspekty:

• nadmiar składników odżywczych – spożywanie nadmiernych ilości określonych składników (np. witamin, minerałów) może powodować niepożądane skutki zdrowotne,

• alergie i nietolerancje – niektóre składniki żywności funkcjonalnej mogą wywoływać reakcje alergiczne u osób uczulonych na konkretne alergeny,

• dodatki chemiczne – w składzie niektórych produktów reklamowanych jako żywność projektowana mogą znajdować się dodatki, konserwanty i substancje chemiczne mające negatywny wpływ na organizm.

Dlatego przed wprowadzeniem do diety jakiegokolwiek produktu sprawdź, czy nie będzie on miał szkodliwego potencjału dla Twojego zdrowia.

15. Jakie są najnowsze trendy i perspektywy rozwoju żywności funkcjonalnej?

Rozwój żywności terapeutycznej zależy w dużej mierze od świadomości społeczeństwa. Rosnące zainteresowanie zdrowym stylem życia zachęca do poszukiwań najbardziej wartościowych składników odżywczych. Coraz większa świadomość dotycząca personalizacji diety i dostosowania jej do indywidualnych potrzeb żywieniowych z pewnością przyczyni się do wzrostu znaczenia żywności prozdrowotnej. Rozwijająca się technologia produkcji sprzyja powstawaniu nowych produktów funkcjonalnych. Liczne badania z pewnością dostarczą cenną wiedzę na temat nowych składników odżywczych, które mają korzystny wpływ na zdrowie.

Żywność funkcjonalna może mieć pozytywne oddziaływanie na wiele osób. Nie w każdym przypadku jest jednak niezbędna. Z pewnością powinieneś rozważyć włączenie do planu żywienia tego typu produktów. Zawsze jednak uwzględniaj aspekt zdrowotny oraz własne preferencje żywieniowe.